උප්පාද + වය ධම්මිනො ( සිත ඒ ඒ ක්ෂණයේ ඇතිව .. නැතිව .. යාම ධර්මතාවය වුවත්) ඊට පුද්ගලයෙක් ගේ උපත මරණය පටලවා ව්‍යාකූල කරගත් බුදු දහම... .

බුදු සමය විවරණය කරන්නේ බාහිර පරිසරය හා  බැදුන ඉදුරන් ... ඒවායේ හැසිරීම් විමසන ... සිතේ.... සිතුවිලි පහලවීම හා ඒම සිතුවිලි වල මරණයයි....
පුද්ගලත්වයට තැනදී මම මාගේ කියා මේ ගති සොබාව නොදැක දැඩිව අල්ලා ගැනීම තුළ සියල් දුක්ඛ දෝමනස්සයන් හටගනී.....
බුදු සමයේ ප්‍රකාශිත ... ( පහළවීම(ජාති) /අනිත්යතාව හෙවත් වෙනස්වීම (ජරා)
 / මරණ හෙවත් නිරෝධය  ).....
....කෙනෙකු ගේ උපතක්/.....  කෙනෙකු ගේ වයසට යාමක් / .....
කෙනෙකු ගේ මරණයක් ... ලෙස වරදවා වටහා ගැන්මත් ඊට අනුරූපව දැඩි මමත්වයක් පහළ කරගැනීමත් නිසා අසීමාන්තිකව තාප්ප වැට කඩොලු බැදගෙන  අසහනකාරිත්වයෙන් මිනිසා පෙළේ....
පටිච්ඡ සමුප්පාද ක්‍රියාවලියෙන් මෙය මනාව හේතු ප්‍රත්‍ය වශයෙන් සැමටම වටහා ගත හැක...
හරියටම තේරුම් ගත්තොත්.... භව / පුනර් භව / හා බැදුන ..... සසර ...ක්‍රියාකාරිත්වය මේ ජීවන මග තුළ මිස ...
එහාලෝක ගැන තර්ක විතර්ක පැන නොනගී...
මෙය පටලවා ඇත්තේ ආත්මීය සංකල්පය ... බමුනු දහමින් බුදු සමයට සම්ප්‍රේෂණය කිරීම තුළිනි....
එනිසා මරණින් මතු ......
ජීවිතය කම්මුතු නොකර ....
 තව තව ලෝකවලට රෝන්දේ ගසා...
අන්නතිමට මට ඕනෑ දවසක ... නිවන් දකින්න පුලුවන් වන බව
අද  වැඩි දෙනා අදහති.....

උදාහරණයක් ගනිමු...
1. තණ්හාවක් පහළවීම ( ජාති) හෝ  ( උපත) කියමු....
2. ඒ තණ්හාව  නිසා සිත තව තව අරමුණු හා බැදී ව්‍යාකූල වීම .. ( ජරා)
3. තණ්හාව හටගත් සිතෙන්ම  නැතිව යාම හෙවත් නිරෝධය .රෝදය නතරවීම හෙවත්  ( මරණය)
සිතුවිල්ලක උප්පත්තිය / සිතුවිල්ලක මරණය නිබද සිත්හි සිදුවේ...
සතිපට්ඨානයේ අරමුණ එය මනාව දැක ගරන්මයි....
එම සමස්ථ ක්‍රියාවලිය  .....
භව /පුනර් භව /(සසර) බව වටහා ගෙන නිවී සැනසෙන්නෝ ඥානමාර්ගයේ යන්නෝය...
 ##### වටහා නොගෙන මිය ගියා යැයි සිතමු....  ඔහු ජීවත්ව ඉන්දැද්දී පීඩාකාරිත්ව යෙන්  මිදුනෙක් නොවේ...)